Wat doet een Duitse kruik met daarop een beroemde Poolse koning in de stadsgracht van Delft? Die vraag verdient wellicht enige uitleg… Al eeuwen wordt in het Rijnland een zeer hard soort aardewerk gemaakt dat – niet voor niets – steengoed heet. Door zijn hardheid is het niet poreus en daarom vooral geschikt voor vloeistoffen. Wij kennen ditzelfde product vandaag de dag nog als de bekende jeneverkruikjes.

Bij de aanleg van de nieuwe parkeergarage in de Spoorzone is zo’n soort kruik opgegraven, maar dan van een type dat in de late zestiende eeuw populair was. Bijzonder is dat er prachtige afbeeldingen op zijn aangebracht die een nauwe band hebben met de stad Danzig; het huidige Gdansk in Polen.

De twee belangrijkste wapens staan op de voorkant, recht tegenover de plek waar het oor ooit zat. Aan de tekst zien we dat deze wapens bij elkaar horen. Er staat REX POL DE PRUS, wat koning van Pruisisch Polen betekent. Links is de koning afgebeeld en rechts het wapen van het koninkrijk. Deze koning, Stefan Bathory (1533-1586), wordt algemeen beschouwd als de belangrijkste koning van Polen. Hij was desondanks maar tien jaar aan de macht, van 1576 tot zijn dood in 1586.

Laat dat nu net het jaar zijn waarin ook onze kruik is gemaakt. Dat weten we omdat dit jaartal twee maal op de kruik is aangebracht. Aan weerszijden van de centrale afbeeldingen vinden we wapens die geassocieerd kunnen worden met de stad Gdansk: links het stadswapen met (15)86 en rechts het zegel van de stadsraad. Daar weer naast staan twee onbekende wapens, waarvan eentje ook met het getal (15)86. De laatste twee wapens komen bij elkaar onder het oor, maar het rechter is door ruimtegebrek weggesneden. Het andere toont het monogram van de maker, I(an) E(mens) M(ennecken), een bekende telg uit een beroemd pottenbakkersgeslacht.

Oostzeehandel

De vraag is hiermee verklaard, maar wat is nu het antwoord? Hoe komt deze kruik in Delft terecht? De connectie Gdansk-Delft  is eigenlijk niet zo vreemd. De handel met de Oostzee was voor Nederland al eeuwen heel belangrijk en we weten dat Delftse handelaren in die tijd volop heen en weer voeren. Daarbij was Danzig de belangrijkste handelsstad in het gebied. De kruik kan op die manier via een grote omweg in Delft terecht zijn gekomen.

Maar steengoed kwam destijds ook in groten getale via de Rijn in ons land op de markt en dit soort kruiken met daarop diverse afbeeldingen waren zeer populair.  Het is duidelijk dat de beoogde afzetmarkt in dit geval aan de Oostzeekust lag, maar dat wil niet zeggen dat de kruik niet via de reguliere handel in Delft terecht kan zijn gekomen. Het is ook prima mogelijk dat een Delftse handelaar hiermee graag zijn connecties onderstreepte: een prachtige kruik om een nieuwe deal mee te beklinken!

Bekijk de kruik in 3D