Spoorzone

De westgrens van de middeleeuwse stad

Verstoringen

Bij de aanleg van een nieuw riool tussen de diepwand en de gevels van de Phoenixstraat kwam een aantal weken geleden een verrassing aan het licht. In de beperkte ruimte die hier beschikbaar is lopen al een oud riool, een gasleiding en diverse kabels. Hierdoor is de kans op het vinden van intacte archeologische resten in dit stukje Delft niet erg groot meer. Maar toch bleek dat niet alles hier al verstoord is! Ter hoogte van de voordeur van de studentensociëteit Phoenix en de Phoenixgarage is twee weken geleden namelijk een kelder met intact gewelf aangetroffen.

Bij de aanleg van het riool werd door de kraan een hoekje van deze kelder opengebroken. Hierdoor werd duidelijk dat er een grote holle ruimte zit onder de ingang van de studentensociëteit en de uitrit van de garage. De kelder is namelijk minstens 5 meter lang (N-Z) en minstens 2 meter breed en zeker twee meter diep!

 

Verrassing

Voor ons archeologen was de vondst van dit gewelf een verrassing. Niet alleen omdat we ervan uitgingen dat de bodem hier al grotendeels verstoord was, maar ook omdat een kelder op deze plek niet logisch leek. Een kelder verwacht je namelijk onder de huizen en de gevels van de oude huizen stonden ongeveer op dezelfde plek als de huidige gevels. Nauwkeurige bestudering van de Kaart Figuratief uit 1675 maakte echter al snel duidelijk dat dit niet helemaal klopt. Hierop is namelijk te zien dat er één pand is dat een stukje uitsteekt ten opzichte van de andere panden en van dit pand hebben we dus waarschijnlijk de kelder gevonden!

In de kelder mondt een goot uit, maar het is niet duidelijk of deze parallel langs de gevels liep of misschien afboog richting de stad. Dit zal ook voorlopig onduidelijk blijven omdat we het verloop van de goot niet kunnen volgen aangezien deze buiten het riooltracé loopt. Op basis van de bakstenen worden het gewelf en de goot gedateerd in de 15e-16e eeuw, maar vondsten (zoals scherven) die dit ondersteunen hebben we helaas niet.

Een gewelf zoals hier is aangetroffen is een hele stevige constructie. Voorwaarde is alleen dat er geen bakstenen tussenuit worden gebroken, want dan verliest het zijn stabiliteit. Dit was de afgelopen eeuwen nooit gebeurd en daarom is het altijd grotendeels intact gebleven. Tot nu dan.

 

 

Instortingsgevaar

Omdat het riool op een bepaalde diepte moet worden aangelegd en een klein verval moet hebben om te voorkomen dat het water stil komt te staan en de troep zich ophoopt, was het niet mogelijk het gewelf intact te laten. De aannemer kon er alleen dwars doorheen en moest dus een deel van het gewelf slopen. Dit had nogal wat gevolgen want hiermee verliest het gewelf zoals gezegd zijn stevigheid. Om te voorkomen dat er instortingsgevaar zou ontstaan is het gewelf daarom eerst deels leeggezogen en schoongemaakt. Daarna is schoon zand aangebracht en is er een laag van 30 cm beton op gestort. Dit fungeert als stempel om de stevigheid van het gewelf te garanderen. Vervolgens is hier weer schuimbeton op aangebracht. en daarna gevuld met schuimbeton. Deze betonsoort is een beetje vergelijkbaar met een zachte zandsteen, stevig als je erop drukt, maar makkelijk van buitenaf te bewerken.

Nadat het beton was uitgehard kon afgelopen maandag verder worden gewerkt aan de aanleg van het riool en konden we de bovenkant van het gewelf deels vrij leggen. Hierbij werd ook duidelijk dat er aan de buitenkant van het gewelf een soort steunbeertjes waren gemetseld. Deze zorgden er waarschijnlijk voor dat de druk van boven beter werd verdeeld en geven een indicatie over de locatie van de voorgevel van het pand.

 

Onbeantwoorde vragen

Helaas werd er slechts gegraven tot op de diepte waarop het riool wordt aangelegd. Hierdoor blijven er voor ons nog een hoop vragen onbeantwoord. We hebben bijvoorbeeld geen aanwijzingen over waarvoor de kelder gediend heeft. Was het een waterkelder of diende de kelder voor opslag van droge goederen? Ook hadden we graag een nauwkeuriger datering gehad aan de hand van bijvoorbeeld een aantal scherven en wilden we weten hoe diep de kelder precies was. Misschien komen we daar in de toekomst nog eens achter, als dit riool weer aan vervanging toe is!